پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله در شب معراج، جنه الماوی را در کنار سدره المنتهی دیده‌اند. همچنین امیرالمومنین علیه‌السلام در احتجاج با یهودیان در باره معراج رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله و دیدن جنه الماوی توسط ایشان سخن گفتند و ایشان را برتر از سایر انبیاء معرفی کرده‌اند.

در مقالات گذشته طبقه فردوس، طبقه عدن، طبقه دارالسلام ، طبقه عالیه و بهشت نعیم  ، بهشت خلد  مورد بررسی قرار گرفت. در این بخش به توصیف بهشت ماوی پرداخته می‌شود.

جنة المأوی واژه‌ای ترکیبی است به معنای بهشتی که محل سکونت است. (تفسیر نمونه،ج۲۲، ص۴۹۸) «مأوی» اسم مکان به معنای منزل (لسان العرب، ج۱۴، ص۵۲)  و جایگاهی که در آن به صورت دائمی (مفردات ألفاظ القرآن، ص۱۰۴) ساکن می‌شوند. (قاموس قرآن، ج۱، ص۱۴۵) «ماوی» اقامتگاه نهایی و محل استراحت نیز معنا شده است. (دانشنامه قرآن، ج۱، ص۸۵۳)

پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله در فضیلت ماه رمضان فرمود: خداوند روزه‌داران را در جنه المأوی جای می‌دهد که هزار قصر ساخته شده از طلا در آن موجود است که به روزه‌داران ماه مبارک رمضان مرحمت می‌کند

 از جنة الماوی در دو آیه قرآن کریم یاد شده است. یک بار بصورت مفرد؛ " عِنْدَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهَی. عِنْدَهَا جَنَّةُ الْمَأْوَی (نجم، 14-15) و یک بار بصورت جمع؛ أَمَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فَلَهُمْ جَنَّاتُ الْمَأْوَی نُزُلًا بِمَا کَانُوا یَعْمَلُونَ. (سجده، 19) 

 واژه جنة المأوی در دعاهای مختلفی از جمله دعای جوشن کبیر نیز بیان شده است. (یَا مَنْ لَهُ الْجَنَّةُ الْمَأْوَی بند۵۶) (المصباح، کفعمی، ص۲۵۴)

نقل شده پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله در شب معراج، جنه الماوی را در کنار سدره المنتهی دیده‌اند. همچنین امیرالمومنین علیه‌السلام در احتجاج با یهودیان در باره معراج رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله و دیدن جنه الماوی توسط ایشان سخن گفتند و ایشان را برتر از سایر انبیاء معرفی کرده‌اند. (إرشاد القلوب، ج۲، ص۴۱۱)

جنة المأوی نام یکی از طبقات بهشت (درج الدرر، ج۲، ص۵۹۸) است که در انتهای آسمان هفتم (تفسیر قمی، ج۲، ص۳۳۵/ البرهان، ج۵، ص۱۹۲/التبیان شیخ طوسی، ج۹، ص۴۲۶) و در کنار (الإحتجاج طبرسی، ج۱، ص۴۸) یا بالای سدرة المنتهی (بحارالأنوار، ج۵۷، ص۲۴۸) و در سمت راست عرش خداوند (الجامع لأحکام القرآن، قرطبی، ج۱۷، ص۹۶) قرار گرفته است.

به اعتقاد برخی بالاتر از آن، بهشتی وجود ندارد. (التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۵، ص۸۳) برخی نیز به این بهشت جنة‌المأوی گویند. (الجامع لأحکام القرآن،ج۱۷، ص۹۶)

 برخی جنة المأوی را جایگاه امیرالمومنین علیه‌السلام دانسته‌اند. در روایتی از رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله نقل شده که ایشان در معراج به همراه جناب جبرائیل وارد جنة المأوی شده و خانه خود و امیرالمومنین علیه‌السلام را در آن مشاهده نمود

خصوصیات و ویژگی‌های جنة المأوی 

جنت مأوا طبقه‌ای دیگر از بهشت است که با تمام نعمت‏ها و برکاتش اولین جا برای پذیرایی از میهمانان الهی است. أَمَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فَلَهُمْ جَنَّاتُ الْمَأْوَی نُزُلًا بِمَا کَانُوا یَعْمَلُونَ(سجده، 19): زیرا کلمه نُزُل به معنای نخستین چیزی است که با آن از مهمان پذیرایی می‏کنند و تقدم کلمه لهم بر جنات المأوی نیز اشاره دارد به این‏که خداوند این باغ‏های بهشت را مخصوص بهشتیان قرار داده و عاریتی نیست و احتمال از بین رفتن نعمت‏ها، هرگز آرامش فکر آنها را بر هم نمی‏زند.

در این طبقه از بهشت هزاران هزار شهر قرار گرفته که در هر شهر نیز هفتاد هزار منزل وجود دارد. (الأمالی، شیخ صدوق، ص۴۹)  

جنة المأوی در قرآن یکی از چهار بهشتی است که به همراه بهشت عدن، فردوس و نعیم ذکر شده است. (الکافی، ج۸، ص۱۰۰) در واقع جنت المأوی محل پذیرایی بهشتیانی است که اعمال صالح انجام داده‌اند.

جنة المأوی برترین و بالاترین محل آسمان است. هر چند بعضی آن را به بهشت برزخی که ارواح شهدا در آن است، یا بهشت آدم تفسیر کرده‌اند، ولی هر دو تفسیر بر خلاف ظاهر عبارت جنة المأوی است.

در این طبقه از بهشت هزاران هزار شهر قرار گرفته که در هر شهر نیز هفتاد هزار منزل وجود دارد

جنة الماوی جایگاه چه کسانی است؟

پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله در فضیلت ماه رمضان فرمود: خداوند روزه‌داران را در جنت المأوی جای می‌دهد که هزار قصر ساخته شده از طلا در آن موجود است که به روزه‌داران ماه مبارک رمضان مرحمت می‌کند. (فضائل الاشهر الثلاثة، شیخ صدوق، ص 85)

جنة المأوی جایگاه اصحاب یمین (الإختصاص، شیخ مفید، ص۳۵۶)، مومنین (مرآة العقول، ج۴، ص۲۷۶)، متقین (جوامع الجامع، طبرسی، ج۴، ص۱۹۷) مقربین(تفسیر ابن عربی، ج۲، ص۲۹۳)، ارواح شهدا (جامع البیان، ج۲۷، ص۳۳/ تاج العروس، ج10، ص 26)، طالبان علم و دانش (ارشادالقوب دیلمی) و جایگاه خاصان و مخلصان معرفی شده است. (تفسیر نمونه، ج۲۲، ص۴۹۸-۴۹۹)

برخی جنة المأوی را جایگاه امیرالمومنین علیه‌السلام دانسته‌اند. (تفسیر القمی، ج۲، ص۱۷۰) در روایتی از رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله نقل شده که ایشان در معراج به همراه جناب جبرائیل وارد جنة المأوی شده و خانه خود و امیرالمومنین علیه‌السلام را در آن مشاهده نمود. (بحارالأنوار، ج۳۷، ص۳۲۱) همچنین در روایتی دیگر این بهشت جایگاه انبیایی معرفی شده که به وصایت امیرالمومنین علیه‌السلام شهادت داده‌اند. (صافی در شرح کافی، ج۲، ص۱۶۷)

بهشت برزخی یا بهشت جاودان

برخی از مفسران از جمله علامه طباطبایی جنة المأوی را همان بهشت جاودان می‌دانند. التبیان، طوسی، ج۹، ص۴۲۶/ مجمع البیان، ج۹، ص۲۶۵) ایشان جنة المأوی را بهشتی دانسته که مؤمنین بعد از بهشت موقت (بهشت برزخ)، برای همیشه در آنجا ساکن می‌شوند، و البته که زمان دسترسی به آن بعد از قیامت خواهد بود. (المیزان، ج۱۹، ص۳۱)

 اما عده‌ای این مکان را بهشت برزخی دانسته‌اند. و به این روایت از پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله استناد کرده‌اند که ایشان عده‌ای را در جنة المأوی مشاهده کرده‌اند، در حالی که هیچ‌ کس نمی‌تواند به بهشت جاودان قبل از روز قیامت وارد ‌شود، زیرا آیات قرآن به خوبی دلالت دارد که پرهیزگاران در قیامت بعد از محاسبه، وارد بهشت می‌شوند، نه بلافاصله بعد از مرگ، و ارواح شهداء نیز در بهشت برزخی قرار دارند، زیرا آنها نیز قبل از قیام قیامت وارد بهشت جاودان نمی‌شوند. (تفسیر نمونه، ج۲۲، ص۴۹۹)

این طبقه از بهشت، مکان حضور حضرت جبرئیل و ملائکه بوده (التفسیر الکبیر، ج۶، ص 139) آخرین نقطه از صعود جبرئیل به آسمان در شب معراج به همراه پیامبر اکرم بیان شده است نیز دانسته شده است. (علل الشرائع، ج۱، ص۲۷۷) جناب جبرائیل به دستور خداوند از این مکان به همه اهل زمین و آسمان وعده الهی مبنی بر ظهور پیامبر اکرم را اعلام نموده است. (الأنوار، ص۱۲۳)