بهشت یا جنت، جایگاهی در آخرت است که بندگان مومن و صالح و نیکوکار و سعادتمند خداوند در آنجا ساکن و از نعمت‌های الهی برخوردار می‌شوند. بیش از دویست آیه در قرآن کریم و بسیاری از روایات اهل بیت علیهم‌السلام، درباره بهشت و ویژگی‌هایش سخن گفته شده است. ویژگی‌هایی مانند اندازه و گستره و مکان، تعداد بهشت‌ها، انواع نعمتها، اوصاف نعمتها و اشیای موجود در بهشت، ویژگی‌های بهشتیان، صفات و کارهایی که انسان‌ها را شایسته بهشت می‌کند، محرومان از بهشت و روابط ساکنان بهشت با یکدیگر. بر اساس روایات بهشت دارای هشت طبقه است که جایگاه مومنین و نیکوکاران می‌باشد. و در هر طبقه‌ای جایگاه عده‌ای از مردم با ویژگی‌های خاص هست.
علامه طباطبایی(ره) در ذیل آیه ۴۴ سوره حجر می‌گوید: از آیات و روایات متعدد استفاده می‌شود که مراد از ابواب، همان طبقه‌های مختلفی است که از نظر نوع پاداش با هم تفاوت دارند. اولین و بالاترین طبقه بهشت، فردوس است که به بیان ویژگی‌های آن می‌پردازیم.
فردوس، بالاترین طبقه بهشت
بهشت فردوس بالاترین و بهترین و زیباترین جای بهشت است. بنا بر روایات دیوارهای این بهشت از نور است و نور قصرها و اتاق‌هایش از نور خداوند است. (من لایحضره‌الفقیة، ج۱، ص۲۹۶) در آنجا قصرهایی از طلا و نقره وجود دارد، و خاکش از مُشک و عَنبر است و رودهای چهارگانه بهشت از آن سرچشمه می‌گیرد.
در روایتی آمده که در فردوس چشمه‌هایی خنک‌تر از برف، و خوشبوتر از مُشک وجود دارد که گِل موجود در آن، مادۀ آفرینش پیروان و محبان حضرت رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله است.(ری‌شهری، بهشت و دوزخ از نگاه قرآن و حدیث، ص۱۴۳)
تقسیم‌بندی بندگان از سوی خداوند، بر اساس محبت‌شان به پروردگار است و بهشت جای محبین و محبوبین خداوندست. کسانی که خدا را دوست دارند و خدا نیز آنان را دوست دارد. یُحِبُّهُمْ وَیُحِبُّونَهُ. بنابراین فردوس جای بندگانی است که بیشترین عشق و محبت را به خداوند داشته‌اند
امام رضا علیه‌السلام می‌فرماید: در فردوس قصری وجود دارد که با جواهرات مختلف زینت داده شده، خاکش خوشبو و انواع درختان در آنجا موجود است و پرندگان خوش‌صدا بسیار دارد. (تهذیب‌الأحکام، ج۶، ص۲۴)
به گزارش ابوالفتح رازی در تفسیر روض‌الجنان، روایات اسلامی، فردوس را زیباترین، بلندترین و خالص‌ترین جای بهشت دانسته‌اند. (روض‌الجنان، ج۱۳، ص۴۷) برخی مفسران گویند فردوس از چنان جایگاه رفیعی برخوردار است که بالاتر از آن فقط عرش الهی قرار دارد.(جامع‌البیان، ج۱۶، ص۲۹)
در بهشت فردوس، دو قصر سفید و زرد وجود دارد که یکی برای پیامبر اکرم و اهل‌بیتش علیهم‌السلام و دیگری برای حضرت ابراهیم علیه‌السلام و خاندانش است. (عریضی، مسائل علی‌بن‌جعفر و مستدرکاتها، ص۳۴۵)
روایتی از پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله نقل شده که بهشت فردوس را بهترین بخش بهشت معرفی کردن که رودهای چهارگانه بهشت از آن جاری می‌شود. (مجمع‌البیان، ج۶، ص۷۶۹)
همچنین بر اساس برخی روایات، بهشت فردوس قصری دارد که یک خشت آن نقره، و یک خشت آن از طلاست، و در آن صدهزار اتاق و صدهزار خیمه از یاقوت سبز است. خاک آن مُشک و عَنبر است، و در آن چهار نهر وجود دارد که از آنجا به طبقات دیگر سرازیر می‌شود. این چهار نهر عبارتند از: نهر شراب، نهر آب، نهری از شیر، و نهری از عسل. (حسینی طهرانی، امام‌شناسی، ج۱، ص۱۷) پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله نیز در روایتی فردوس را دارای چهار باغ دانسته‌اند که دوتای آنها به همراه زینت‌هایشان از طلا است و دوتای دیگر از نقره. (ری‌شهری، بهشت و دوزخ از نگاه قرآن و حدیث، ص۴۰)
پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله توصیه کرده‌اند زمانی که از خداوند قصد دارید چیزی طلب کنید، بهشت فردوس را درخواست کنید. (جامع‌البیان، ج۱۶، ص۲۹)
"فردوس" به‌گونه‌ای که برخی مفسران بزرگ گفته‌اند باغی است که همه نعمتها و تمام مواهب لازم در آن جمع باشد، پس"فردوس" بهترین و برترین باغ‌های بهشت است. فردوس به‌معنای باغ پر درختی است که بیشتر درختانش انگور باشد.
ویژگی‌های معنوی
بهشتیان در فردوس از جهت معنوی ویژگی‌هایی دارند که قابل وصف نیست. برخی از آنها عبارتند از:
برخی مفسران گویند فردوس از چنان جایگاه رفیعی برخوردار است که بالاتر از آن فقط عرش الهی قرار دارد
جایگاه ابدی: بر اساس آیه ۱۰۸ سوره کهف از ویژگی‌های بهشت فردوس این است که بهشتیان به تعبیر امام صادق علیه‌السلام خواهان جابجایی و تبدیل آن نیستند «خَالِدِینَ فِیهَا لَا یَبْغُونَ عَنْهَا حِوَلًا»؛ یعنی جاودانه در آن خواهند بود، و از آنجا درخواست انتقال نمی‌کنند. (تفسیر البرهان، ج۳، ص۶۸۸)
آرامش ابدی: اگر انسان به معشوق و محبوب حقیقی خود که خداوند است، برسد و عشق حقیقی خود را باز یابد آرام و قرار خواهد گرفت و قرآن می‌فرماید: الا بذکر اللّه تطمئنّ القلوب (رعد،28) و به همین دلیل لذات بهشتی برایشان خستگی‌آور نیست. میل نداشتن به تغییر و تحول: قرآن کریم درباره بهشتیان می‌فرماید: «لَا یَبْغُونَ عَنْهَا حِوَلًا» (کهف، 108) یعنی در بهشتیان بر خلاف مردم دنیا، میل به تغییر وضع و تحول و تجدد وجود ندارد.
معرفی ساکنان فردوس
در آیات و روایات، مصادیق مختلفی برای ساکنان بهشت فردوس ذکر شده است. بر اساس روایتی از امیرالمومنین علیه‌السلام هر چیزی نقطه اوجی دارد و نقطه اوج و جایگاه بهشت، فردوس است که جایگاه محمد و آل محمد علیهم‌السلام است. (تفسیر البرهان، ج۳، ص۶۸۸) همچنین در سوره کهف آیه 107 بهشت فردوس را جایگاه کسانی معرفی کرده که ایمان و عمل صالح داشته باشند. در سوره مومنون هفت ویژگی مومنین را بیان فرموده تا مشخص شود مومنی به فردوس می‌رود که این ویژگی‌ها را داشته باشد. خداوند افرادی که خشوع دارند و امانت‌دارند و به عهد خود پایبند هستند و بر نماز خود مراقبت دارند، را وارثان بهشت فردوس معرفی نموده است. (مومنون، 8-11) در این سوره حد اعلایی از صفات مؤمنان را ذکر کرده که در همه افراد وجود ندارد و این قرینه‌ای است بر اینکه ساکنان فردوس باید علاوه بر ایمان و عمل صالح، دارای صفات ممتازی باشند.
بهشت فردوس بالاترین و بهترین و زیباترین جای بهشت است. بنا بر روایات دیوارهای این بهشت از نور است و نور قصرها و اتاق‌هایش از نور خداوند است
تقسیم‌بندی بندگان از سوی خداوند، بر اساس محبت‌شان به پروردگار است و بهشت جای محبین و محبوبین خداوندست. کسانی که خدا را دوست دارند و خدا نیز آنان را دوست دارد. یُحِبُّهُمْ وَیُحِبُّونَهُ. بنابراین فردوس جای بندگانی است که بیشترین عشق و محبت را به خداوند داشته‌اند.
در روایات آمده که بهشت فردوس مکان استقرار چهار تن از متقین یعنی ابوذر، سلمان، مقداد و عمار است. (نورالثقلین، ج3، ص313)
بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که بر اساس تفاوت مقام‌های بندگان خداوند از جهت درجات آنها، بهشت هم دارای مقامات و درجات مختلفی است. قاعدتا بهشت کسانی که در قله ایمان و عمل صالح و محبت جای دارند با افرادی که در درجات پایین‌تری قرار دارند، متفاوت است.
پیام شما به ما